Jak strach przed bólem wpływa na absencję w pracy i zdrowie?

Wprowadzenie

Ból mięśniowo-szkieletowy związany z pracą zawodową to problem, z którym zmaga się wielu pracowników. Co ciekawe, nie tylko fizyczna intensywność bólu, ale również nasze przekonania i emocje mogą decydować o długości absencji chorobowej. Najnowsze badania wykazują, że jednym z głównych czynników wydłużających nieobecność w pracy jest fear-avoidance behavior (FAB), czyli unikanie aktywności z obawy przed bólem. W tym artykule przyjrzymy się temu mechanizmowi, jego skutkom oraz sposobom na jego ograniczenie.

‍

Czym jest fear-avoidance behavior?

Strach przed bólem sprawia, że zaczynamy unikać codziennych aktywności, które mogłyby go nasilić. Z jednej strony brzmi to rozsądnie – organizm stara się unikać sytuacji, które mogą wywołać dyskomfort. Problem pojawia się wtedy, gdy unikanie aktywności prowadzi do osłabienia mięśni, ograniczenia ruchomości i jeszcze większego bólu. W efekcie pacjent wpada w błędne koło – im bardziej unika ruchu, tym trudniej jest mu wrócić do normalnego funkcjonowania.

Przykładowe zachowania unikania to:

• rezygnacja z codziennych czynności, takich jak spacery czy praca przy biurku,
• przekonanie, że każdy ruch może pogorszyć stan zdrowia,
• obawa przed powrotem do pracy z lęku przed kolejnymi urazami.

‍

Strach przed bólem a absencja chorobowa

Nieobecność w pracy spowodowana bólem to nie tylko wynik rzeczywistych problemów zdrowotnych, ale także sposobu, w jaki je postrzegamy. Badania pokazują, że osoby z wysokim poziomem FAB pozostają na zwolnieniu lekarskim średnio o 30% dłużej niż osoby, które nie boją się umiarkowanej aktywności. Lęk przed bólem prowadzi do unikania pracy i ruchu, co paradoksalnie utrwala problem i przedłuża leczenie.

Warto zatem zastanowić się – czy długotrwały odpoczynek rzeczywiście pomaga, czy wręcz przeciwnie, pogłębia problem?

Psychologiczne aspekty bólu

Strach przed bólem nie wynika jedynie z fizycznych odczuć. To, jak postrzegamy ból, zależy również od naszej psychiki. Osoby doświadczające stresu i lęku częściej unikają ruchu, co prowadzi do osłabienia mięśni i wydłużenia procesu rekonwalescencji.

Jakie mechanizmy działają w tym przypadku?

• Strach prowadzi do ograniczenia ruchu, co z czasem osłabia mięśnie i zwiększa sztywność stawów.
• Negatywne przekonania na temat bólu mogą sprawić, że pacjent unika aktywności nawet wtedy, gdy nie ma ku temu fizycznych przeciwwskazań.
• Brak ruchu wpływa także na samopoczucie psychiczne – rośnie poziom stresu, pojawia się frustracja, a ból staje się jeszcze bardziej odczuwalny.

‍

Jak radzić sobie ze strachem przed bólem?

Najskuteczniejszą metodą walki z FAB jest edukacja i stopniowe oswajanie się z aktywnością. Istnieje kilka sprawdzonych sposobów, które pomagają pacjentom przerwać błędne koło unikania ruchu i bólu:

• Zrozumienie mechanizmów bólu – świadomość, że umiarkowany ruch nie szkodzi, a wręcz pomaga, jest kluczowa. Warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże przełamać lęk.
• Stopniowe wprowadzanie aktywności – zamiast unikać ruchu, warto zacząć od małych kroków, takich jak krótkie spacery czy ćwiczenia rozciągające.
• Terapia poznawczo-behawioralna – połączenie fizjoterapii z pracą nad zmianą przekonań na temat bólu może przynieść najlepsze efekty.
• Wsparcie psychologiczne – w niektórych przypadkach pomoc psychologa lub terapeuty jest kluczowa, aby pokonać strach i nauczyć się radzić sobie z bólem w zdrowy sposób.

‍

Jakie korzyści daje przezwyciężenie strachu przed bólem?

Przełamanie lęku przed ruchem przynosi szereg pozytywnych efektów. Pacjenci, którzy pokonali fear-avoidance behavior, doświadczają:

• Szybszego powrotu do pracy – badania pokazują, że osoby aktywnie uczestniczące w terapii skracają czas absencji chorobowej o 25-30%.
• Zmniejszenia bólu – regularna aktywność może obniżyć poziom bólu mierzonego skalą VAS nawet o 40%.
• Lepszej kondycji fizycznej – wzmocnione mięśnie i większa ruchomość stawów ułatwiają codzienne funkcjonowanie.
• Poprawy zdrowia psychicznego – mniejszy poziom stresu i większa kontrola nad własnym ciałem znacząco poprawiają samopoczucie.

‍

Podsumowanie

Strach przed bólem często okazuje się większym problemem niż sam ból. Kluczowym krokiem w jego przezwyciężeniu jest edukacja i stopniowe zwiększanie aktywności. Warto pamiętać, że długotrwałe unikanie ruchu prowadzi do osłabienia mięśni, co w efekcie może pogłębić problem.

‍

Praktyczne wnioski:

• Nie bój się ruchu – regularna aktywność jest Twoim sprzymierzeńcem, nie wrogiem!
• Szukaj wsparcia specjalisty – fizjoterapeuci i psychologowie mogą pomóc Ci znaleźć indywidualne rozwiązanie.
• Dbaj o zdrowie psychiczne – naucz się zarządzać stresem i eliminować negatywne przekonania na temat bólu.
• Stopniowo zwiększaj aktywność – nie musisz od razu robić wielkich kroków, ważne, żeby w ogóle zacząć!

Podejmowanie małych zmian w podejściu do bólu może znacząco poprawić jakość życia i skrócić czas nieobecności w pracy. Pamiętaj – ruch to zdrowie, nawet wtedy, gdy zmagasz się z bólem!

‍

‍

Bibliografia:

• Macías-Toronjo, I., Sánchez-Ramos, J. L., Rojas-Ocaña, M. J., & García-Navarro, E. B. (2020). Fear-avoidance behavior and sickness absence in patients with work-related musculoskeletal disorders. Medicina (Kaunas), 56(12), 646.